Nöroloji Uzmanı Muzaffer Ö.Balsoy Bilgilendiriyor

‘’Genellikle yaşlılığa bağlı olarak görüldüğü düşünülse de türüne bağlı olarak 50'li yaşlarda da demans görülebilir.’’

Demans  (Bunama)

Demans (bunama), günlük hayatı sekteye uğratacak şekilde hafıza, düşünme ve sosyal becerileri etkileyen belirtilerin genel adıdır. Demans bir hastalık adı değil, bir belirtidir. Birden fazla hastalık demansa neden olabilir. Demans genellikle hafıza kaybıyla ilgili olsa da hafıza kaybının farklı nedenleri olabilir. Sadece hafıza kaybı yaşamanız demans olduğunuz anlamına gelmez. Alzheimer hastalığı, yaşlılarda gelişen özel bir demans tipidir, sıklıkla “Alzheimer”  adı demans ile aynı anlamda kullanılmaktadır, bu yanlıştır. Demansın çok sayıda başka nedeni vardır. Nedenine bağlı olarak, bazı demans tipleri tedavi edilebilir.

Demansın Belirtileri, nedenine bağlı olarak değişiklik gösterse de yaygın belirtileri şunlardır:

•Bilişsel değişiklikler

•Hafıza kaybı

•İletişimde ya da kelime bulmakta zorlanma

•Görsel beceriler ve yön bulma becerilerinde eksiklik

•Akıl yürütme ve sorun çözmede zorlanma

•Karışık işleri yürütmede zorlanma

•Motor fonksiyonlarda ve koordinasyonda zorlanma

•Kafa karışıklığı ve odaklanamama

•Psikolojik değişiklikler

•Kişilik değişikliği

•Depresyon (Bunalım)

•Anksiyete (Kaygı Bozukluğu)

•Uygunsuz Davranışlar

•Paranoya

•Halüsinasyon

Demansta Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

Hafıza sorunları ya da diğer demans belirtilerine sahipseniz doktorunuza başvurmalısınız. Bazı tedavisi olan tıbbi durumlar demansa sebep olabilir. Bu yüzden altında yatan sebepleri anlamak önemlidir.

Demansın Nedenleri

Sinir hücrelerinin ve bağlantılarının hasar görmesi ya da azalması demansa sebep olur. Beyinde hasara uğrayan bölgeye bağlı olarak demans, insanları farklı şekillerde etkileyebilir ve farklı belirtilere sebep olabilir.

Önlenebilen Demanslar

Metabolik ve endokrinolojik Anormallikler

Tiroid sorunu, düşük kan şekeri, çok az ya da çok fazla sodyum ve kalsiyuma sahip, B12 emilim problemleri olan insanlarda demans benzeri semptomlar ya da kişilik değişiklikleri gözlemlenebilir.

Beslenme Eksiklikleri: Yetersiz su (dehidrasyon), Tiamin (B-1 Vitamini) eksikliği (kronik alkoliklerde yaygın görünür), B-6 ve B-12 Vitamini eksikliği, Bakır ve E Vitamini eksikliği,

Zehirlenme: Kurşun gibi ağır metaller, haşere ilacı gibi zehirler, keyif verici maddeler ve çok alkol kullanmak demans semptomlarına neden olabilir.

Beyin Tümörleri: Beyin tümörleri nadiren demansa sebebiyet verebilir.

Oksijen Yetersizliği: Anoksiya olarak da adlandırılan, organ dokularının yeterince oksijen almaması durumudur. Anoksiya ağır uyku apnesi, astım, kalp krizi, karbon monoksit zehirlenmesi gibi durumlarda görülebilir.

Normal Basınçlı Hidrosefali: Beyindeki ventriküllerin genişlemesi sonucu ortaya çıkabilen bu durum; yürüme problemleri, idrar sorunları ve hafıza kaybına neden olabilir.

Risk Faktörleri

Kalıtımsal Risk Faktörleri

Yaş: Yaşlandıkça, özellikle 65 yaşından sonra, risk artmaya başlar. Yine de demans yaşlanmanın normal bir getirisi değildir ve gençlerde de görülebilir.

Soygeçmiş: Demansa sahip bir soygeçmiş sizi riskli kılar. Yine de demanslı bir soygeçmişe sahip birçok insanda demans olmayabilir ya da hiç demans soygeçmişli olmayan insanlarda da demans görülebilir. Belirli genetik mutasyonlarınızı tespit eden testler mevcut.

Down Sendromu: Down sendromu olan birçok insan, orta yaşlarda erken Alzheimer hastalığı gözlemlenebilir.

Çevresel Faktörler

Diyet ve Egzersiz: Araştırmalar, egzersiz eksikliğinin demans riskini artırdığını gösteriyor. Özellikle bir diyetin demans riskini azalttığı bilinmese de sağlıksız beslenen insanların Akdeniz diyeti uygulayan insanlara göre demans olma olasılığı daha yüksektir.

Aşırı Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi demans riskinizi artırır.

Kardiyovasküler Risk Faktörleri: Hipertansiyon, yüksek kolesterol, atar damarlardaki yağ artışı ve obezite gibi kardiyovasküler risk faktörleri demans riskinizi artırır.

Depresyon: İleri yaşlarda depresyon demans gelişmesiyle beraber görülebilir.

Diyabet: Özellikle kontrol altına alınmadığında, diyabet, demans riskini arttırabilir.

Sigara ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sigara, demans ve damar hastalıkları riskini artırabilir.

Vitamin ve Beslenme Eksiklikleri: D, B-6, B-12 vitaminleri ve folik asit eksikliği demans risklini arttırabilir.

Demansın Teşhisi

Demansın teşhis edilebilmesi için, doktorunuzun fonksiyon ve beceri eksikliklerini tespit etmesi gerekir. Doktorunuz tıbbi geçmişinizi ve semptomlarınızı inceleyip fiziksel muayene yapmalı; yakınlarınızla semptomlar hakkında konuşmalıdır. Demans teşhisi için yapılan belirli bir test yoktur Yapılan testler şunları içerir:

Bilişsel ve Nöropsikolojik Testler: Düşünme fonksiyonlarınız değerlendirilir. Hafıza, odaklanma, akıl yürütme, yargılama, dil becerileri ve dikkat gibi becerileri ölçen bazı testler vardır.

Nörolojik Değerlendirme: Hafıza, dil, görsel algı, dikkat, problem çözme, hareket, duyular, denge, refleksleriniz değerlendirilir.

Laboratuvar Testleri: Tiroid bezlerinin çalışmaması ve B-12 vitamini eksikliği gibi beyin işlevlerini etkileyen fiziksel durumlar basit kan testiyle tespit edilebilir. Omurilik sıvısı testi enfeksiyon, iltihap ve dejeneratif hastalıkların tespitinde kullanılabilir.

Psikiyatrik Değerlendirme: Akıl sağlığı uzmanları, depresyon ya da akıl sağlığı durumunuzun semptomlarınıza etkisini tespit edebilir.